در پژوهشی که پیش رو دارید، با بهره‏گیری از منابع کهن و آثار جدیدی که در زمینه تبیین زوایای تاریک تاریخ ادیان نگاشته شده‏اند، مطالعه و تحلیلی نو از تاریخ دین ابراهیمی دنبال می‏شود که قرآن آن را«اسلام»نام نهاده است.
در این بررسی، توفان نوح به عنوان نقطه عطف دو مرحله عمده تاریخ دین الهی، در نظر گرفته شده است.مرحله پیش از توفان که به صورت بسیار گذرا از آن رد شده‏ایم و به بیان رسالت الهی آدم، شیث و ادریس بسنده نموده‏ایم، و مرحله پس از توفان که دین از هویت تاریخی برخوردار شده و آثار ونشانهای بسیاری از باورها وعقاید دینی بر جای می‏ماند و انسان جستجوگر با آگاهی به این منابع، رازهای طبیعی بی‏شماری را شناسایی می‏کند، و از این گذرگاه، هویت، انسانی و الهی خود را که در هاله‏ای از ماده‏پرستی و خواهشهای نفسانی و بهیمی فرو رفته است، باز می‏یابد و سرشت بی‏نقاب خویش را در آغازین روزهای حیات معنوی خویش به نظاره می‏نشیند و دگرباره اصالتهای فراموش شده را به یاد می‏آورد.

تقسیم بندی ادیان از نظر جغرافیایی

۱- ادیان غربی : ادیانی که در غرب خاورمیانه ظهور کرده اند مثل یهودیت ، مسیحیت و اسلام

۲- ادیان شرقی : در شرق خاورمیانه بوده اند مانند بودیسم ، هندوئیسم و شینتو

* پایه و اساس ادیان شرقی آیین هندوئیسم بوده که ظهور آن به ۶۰۰۰ سال قبل باز میگردد و بیانگر این است که بشر از ۶۰۰۰ سال پیش نیز آیین معرفتی ایجاد کرده است .

اخراج آدم و حوا از بهشت

هنوز چندی از آفرینش آنها نگذشته بود که مرتکب گناه شدند و به سبب این گناه شیطان خوشحال گشت و ناگهان لباس بهشتی از تنشان فرو ریخت و برهنه در میان باغهای بهشت رها بودند و خداوند فرمود؛

[وَ ای آدم به تو فرمان دادیم در میان بهشت گردش کنی و از میوه های بهشتی بخوری، اما تو را از نزدیک شدن به این درخت نهی کردیم و تو از ستمکاران خواهی بود و آدم از کرده خود پشیمان گشت و به حالت خضوع و شرمندگی درآمد.(1)]

وسوسه های شیطان

شیطان که همه بدبختیهای خود و رانده شدن از درگاه الهی و بهشت را از ناحیه آدم می دانست درصدد بود تا به هر طریق که ممکن است موجبات گمراهی آدم و حوا را فراهم سازد، پس ابلیس خود را در میان آرواره ماری پنهان کرد و به آدم نزدیک شد و رو به آدم کرد و گفت: به خدا سوگند من دلسوز و خیرخواه شما هستم، اگر از آن درخت بخوری از غیب و آینده باخبر می شوی و قدرت عظیم می یابی همینطور فرشته خواهی شد و زندگی جاودانه می یابی.(1)و چون آدم نمی دانست که با شیطان گفتگو می کند گفت: اینها وسوسه شیطان است و من جز به دستور پروردگارم عمل نمی کنم.

آدم و حوا در بهشت

پس از آنکه آدم زندگی یافت، خداوند رموز و حقایقی را به او یاد داد و هوشیاری و دانایی آدم بر فرشتگان هم ثابت شد و قرار شد که آن دو (آدم و حوا) در بهشت زندگی

کنند.(1) یکی از این استعدادها درک حقایق هستی و نام گذاری اشیاء بود. اگر چه این مسئله بسیار ساده است ولی اگر آن نبود واقعا با چه مشکلی مواجه می شدیم. در حالی که این قدرت را فرشتگان نداشتند همانگونه که خداوند فرمود؛

ج ) دعوت عمومى

پس از تبليغ خويشاوندان ، رسول گرامى اسلام (ص) از جانب خداوند ماءموريت يافت كه دعوت خود را آشكار كند و همگان را به اسلام دعوت نمايد و از مشركان اعراض كند و از ريشخند آنها نهراسد:

فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكينَ * إِنَّا كَفَيْناكَ الْمُسْتَهْزِئين ⁽¹⁶¹⁾
پس آنچه را بدان ماءمورى آشكار كن و از مشركان روى برتاب ، كه ما [شر] ريشخندگران را از تو برطرف خواهيم كرد.
به دنبال اين ماءموريت بزرگ ، پيامبر خدا (ص) بارها در ميان جمعيتهاى مشركان حاضر شد و آنان را به سوى توحيد و اسلام دعوت نمود و از شرك و بت پرستى برحذر داشت .

فصل چهارم : از بعثت تا هجرت پيامبر اسلام (ص)

در اين دوره از تاريخ اسلام كه سيزده سال طول كشيد رخدادهاى گوناگونى به وقوع پيوست كه در قرآن به برخى از آنها اشاره شده است و ما بدانها خواهيم پرداخت و از يادكرد رخدادهايى كه در قرآن به آنها اشاره نشده ، خوددارى مى كنيم .

آغاز وحى

سالها بود كه حضرت محمد (ص) گاه و بيگاه از غوغاى شهر مكه مى گريخت و به غار حرا در كنار مكه مى رفت و با خداى خود خلوت مى كرد و به عبادت مى پرداخت ؛ تا اينكه در شب مباركى ⁽¹⁴²⁾ در چهل سالگى آن جناب اراده خداوند بر اين تعلق گرفت كه آن حضرت را به پيامبرى برگزيند و ماءموريت هدايت و رهبرى جامعه بشرى را به او واگذار كند. در آن شب بود كه براى نخستين بار حضرت محمد (ص) مخاطب جبرئيل شد و فرشته وحى پيام الهى را به او ابلاغ كرد.

يهود و پيامبر موعود

پيش از بعثت پيامبر اسلام (ص) دانشمندان يهود به استناد كتابهايى كه در اختيارشان بود، نزديك بودن بعثت پيامبرى را در مكه پيش بينى مى كردند. قوم يهود، يهود را از برانگيخته شدن پيامبر موعود آگاه كرده بودند و با توجه به همين پيش بينى ها بود كه هرگاه ميان قوم يهود و مشركان مكه درگيرى رخ مى داد يهودى ها به مشركان مى گفتند: به زودى پيامبرى در مكه مبعوث خواهد شد و جبهه توحيد و خداشناسى به وسيله او بر جبهه شرك غلبه خواهد كرد. بدين گونه آنها از پيروزى نزديك خود بر مشركان سخن مى گفتند.

تاریخ از این ور - قسمت 1

داستان تاریخ ( چرا تاریخ میخوانیم )

تقسیم بندی ادیان بر اساس علم کلام

از نظر علم کلام برای شناخت خداوند سه شخصیت مثالی تعریف میشود .

شخصیت ساعت ساز ( شخصیت ناظر ) : در این نگاه ساعت ساز ساعتی را ساخته (خلق کرده) است و ساعت بدون حضور ساعت ساز با نظامی که در آن تعبیه شده کار میکند . ادیان ابراهیمی این نگاه را به خداوند دارند و او را معماری میبینند که بنایی را خلق کرده و دیگر دخالتی در در اداره آن ندارد و انسان با دیدن این بنا به وجود معماری ماهر اعتقاد پیدا میکند در این نگاه خداوند ناظر بر مخلوقات است .

شخصیت عامل : بذری کاشته میشود و گیاهی از آن میروید عامل رشد در وجود آن بذر و گیاه نهفته است و هر لحظه که آن عامل از گیاه گرفته شود رشد متوقف خواهد شد ادیان شرقی مانند بودیسم به این نگاه معتقدند و عامل حرکت را در وجود خود موجودات میبینند و بر این اعتقادند تا وقتی که عامل جلوه کند هستی وجود دارد
* درعرفان اسلامی نیز این نوع نگاه پذیرفته شده است
* عرفان ابن عربی که از بودیسم سرچشمه میگیرد هم به این نوع نگاه اعتقاد دارد

ضربه ای به یک گوی و یا توپ زده میشود و آن توپ بر اساس میزان قدرت ضربه وارد شده به حرکت خود ادامه میدهد برخی ادیان شرقی این نگاه را نسبت به نیروی برتر دارند

منابع:
علی اصغر حکمت ، تاریخ ادیان
جان بی ناس ، تاریخ جامع ادیان ، ترجمه علی اصغر حکمت
حسین توفیقی ، آشنایی با ادیان بزرگ
محمد ظهرابی ، ادیان ابتدایی

تقسیم بندی ادیان بر اساس مراحل معرفتی انسان

۱- ادیان ساده
۲- ادیان فلسفی
۳- ادیان وحیانی

* همانطور که در بحثهای پیشین مورد بررسی قرار گرفت چهار مرحله معرفتی که برای انسان تعریف شد عبارت بودند از :
حیوانیت – بشریت ، انسانیت و آدمیت

* بر اساس اینکه انسان در چه مرحله از زندگی اش قرار بگیرد نوع پرستش و نحوه نگرش و دین او متفاوت خواهد بود .

ادیان ساده : بعد از گذشتن از مرحله حیوانی که مرحله غریزه و نفسانیت است انسان وارد مرحله بشریت میشود در این مرحله تقلید جای غریزه را میگیرد ادیان ساده متعلق به دوره بشریت انسان هستند . وقتی انسان غرایز را مهار میکند و تابع نظم و قانونی میشود بشریت او آغاز میگردد آدم ابوالبشر یعنی آغازگر دوره بشریت و شروع دین . وجود آنیمیسم ، توتم و فیتیش در این ادیان دیده میشود .

 ادیان فلسفی : با ورود انسان به مرحله انسانیت تقلید جای خود را به تعقل میدهد در مرحله انسانیت است که انسان از قدرت اندیشه و تفکر بهره میگیرد . ادیان فلسفی که مختص دوره انسانیت هستند تحلیلی از جهانشناسی بدون پرستش خداوند دارند مانند هندوئیسم ، بودیسم و آیین کنفوسیوس

ادیان وحیانی : دوران آدمیت گذشتن از تعقل و ورود به مرحله وحی ، کشف و شهود است ادیان الهی در دوران آدمیت انسان به وجود میایند و ادیانی هستند که از جانب خدا فرستاده میشوند . یهودیت و مسیحیت و اسلام

تقسیم بندی ادیان از نظر جغرافیایی

۱- ادیان غربی : ادیانی که در غرب خاورمیانه ظهور کرده اند مثل یهودیت ، مسیحیت و اسلام

۲- ادیان شرقی : در شرق خاورمیانه بوده اند مانند بودیسم ، هندوئیسم و شینتو

* پایه و اساس ادیان شرقی آیین هندوئیسم بوده که ظهور آن به ۶۰۰۰ سال قبل باز میگردد و بیانگر این است که بشر از ۶۰۰۰ سال پیش نیز آیین معرفتی ایجاد کرده است .

* ادیان شرقی بر خلاف ادیان غربی تعریفی از خدا پرستی ندارند .

نافرمانی شیطان

از هفتاد و سه حرف اسم اعظم خداوند، بیست و پنج حرف را خداوند به آدم آموخت و خداوند دستور داد تا همه بر آدم سجده کنند و همه فرشتگان و جنّیان بر آدم سجده کردند و قابل ذکر است که این سجده نه به خاطر آدم بلکه جهت اطاعت از فرمان خداوند بود. و ابلیس که در صف ملائک بود تکبّر ورزید و از دستور خداوند سرپیچی کرد و این عمل او اولین معصیت او شد و خداوند از ابلیس پرسید؛ «چه چیزی تو را از سجده بر مخلوقی که من به قدرت و عنایت خویش آفریده ام منع کرده؟».(1) ابلیس گفت: خدایا مرا از این سجده بر آدم معاف کن و در مقابل به گونه ای بندگی تو را می کنم که هیچ فرشته ای تو را عبادت نکرده باشد و نیز گفت: من چگونه بر او سجده کنم که من از آتشم و او از خاک. و خداوند فرمود؛ «مرا به بندگی و عبادت تو احتیاجی نیست و چون ابلیس نافرمانی کرد خداوند او را از درگاه خود راند» و در جواب ابلیس فرمود؛ آتش از درخت است و درخت از خاک و اصل درخت از خاک و گِل است.(2)

حضرت آدم علیه السلام

اول هر کار با نام خدا * می شود رو سوی مقصد ره گشا

می کنم آن قصه دِلکش بیان * از عدم هستی چگونه شد عیان

تا خدا از روی حکمت این چنین * با ملایک گفت خواهم در زمین

خلق سازم آدمی با ماء و طین * روح خود را با گِلَش سازم عجین

هنگامی که خداوند جهان هستی را آفرید، و سیارات و ستارگان را خلق کرد، زمین و فرشتگانی را نیز بیافرید تا ستایش کننده او، و فرمان بُردار فرموده های او باشند. در این میان زمین را پدید آورد و گیاهان و کوهها و رودها و دریاها را آفرید و موجوداتی بر روی آن قرار داد تا از آفریده های او استفاده درست کنند و بر روی زمین زندگی کنند، گونه ای از این موجودات گروهی از جنّیان بودند که همیشه در حال جنگ و ستیز و فسادبودند تا اینکه خداوند فرشتگان را به جنگ آنان فرستاد و همه جنگ ستیزان را از میان برداشت و گروهی را نیز به اسارت گرفت که شیطان در میان آن اسیران بود و در آن زمان، کودکی بیش نبود و فرشتگان او را به عرش بردند و به او درس عبادت آموختند تا پروردگار خویش را عبادت کند.

مقدمه

تاریخ انبیاء (از آدم خلیفة اللّه (ع) تا خاتم رسول اللّه (ص))مقدمه[12]

با سلام و درود به پروردگار اعظم چون ستایش و سپاس ابدی از آن اوست، که هستی بخش جهان بی کران و پدید آورنده انسان است و درود بی پایان بر فرستادگان پاک و برگزیدگانش که آنان را برای ارشاد و راهنمایی جهانیان فرستاد تا خوشبختی ابدی را به آنان ارزانی دارند.

آری ستایش پروردگاری را که انبیاء را یکی پس از دیگری، حجّتی در مسیر زندگی انسانها قرار داد تا تکمیل کننده رسالت الهی باشد، پیامبرانی که رسالت پروردگار را سینه به سینه زنده نگه داشتند. و سلام و درود بر آنانی که با تأسی به وحی خداوند و الهام گرفتن از اعمال نیک آنان و اولیاء و سرمشق گرفتن از زندگی آنها در مسیر خداوند گام برداشتند و گام برمی دارند و همچنین سلام به شما خواننده گرامی.

این کتاب بیانگر چگونگی آفرینش بشر و شرح حال زندگی انبیاء که خود عاشقانه سوختند تا راه درست زیستن و درست پیمودن را بر ما نمایان سازند. در پس زندگی هر یک از این بزرگان رازی بسیار بزرگ و ارزشمند نهفته است. شکست ها، پیروزی ها، عذابها، ناکامی ها، استقامت ها، سعادت ها و همه و همه عبرتی است که اگر لحظه ای با

[13]

دقت و تفکر در آن بیاندیشیم، حقایقی را جویا خواهیم شد که سعادت ابدی در وجود ما نقش می بندد و ما را به سرحدّ کمال می رساند.

پس با آگاهی از چگونگی آفرینش انسان و زندگی پر هدف آنها و عمل کردن به رهنمودهایشان بیائید به کمال جاودانه برسیم.

این کتاب با اقتباس از کتاب پروردگار و چندین کتاب دیگر تهیه شده است، باشد که مورد قبول پروردگار واقع شود.

من خود از کودکی عاشق و مشتاق داستان زندگی پیامبران و این راست قامتان عرصه تاریخ بوده ام و همیشه سعی بر این داشتم که از اعمال آنان نتیجه درست گرفته و رهنمودهایشان را ره توشه راهم قرار دهم. هنگام نگارش این کتاب که حدود دو سال به طول انجامید، دلهره ای داشتم که مبادا کتابم به چاپ نرسد و اگر روزی را ببینم که این کتاب به چاپ رسیده است، حس می کنم که با نوشتن آن کوله باری از شانه هایم برداشته شده است. و با کمال گستاخی به خود بگویم که توانسته ام قطره ای از اقیانوس بی کران رسالت انبیاء را که توأم با زحمات، عذابها، مشقّتها، سختیها، بردباریها، شکست ها، پیروزی ها، ناکامی ها و غیره... می باشد به انسانها بنمایانم.

«و مِنَ اللّه توفیق»

ديدار با بحيراى راهب

پيامبر خدا (ص) در سن نُه تا سيزده سالگى در يكى از سفرهاى تجارتى تابستانى قريش در حدود سال 583 ميلادى همراه عمويش ابوطالب با كاروانى به شام مسافرت كرد. وقتى كاروان به نزديكى شهر بُصرا رسيد، راهبى كه آنجا در صومعه اش زندگى مى كرد، متوجه شد كه ابرى پيوسته بر سر يكى از كاروانيان سايه افكنده يا شاخه درخت سايه خود را بر او مى گستراند.
راهب مسيحى كه نامش ((بحيرا)) بود، از همه كاروانيان دعوت كرد مهمان او باشند، آنها پذيرفتند، اما محمد (ص) را كه كودكى كوچك تر از همه بود جا گذاشتند. بحيرا در ميان مهمانانش آنچه را مى جست ، نيافت ؛ يعنى كسى كه چهره اش در كتابها به عنوان آخرين پيامبر ترسيم شده بود. از آنها پرسيد كه آيا آنها همگى آمده اند؟ وقتى فهميد يكى از آنها نيامده بر آمدن او تاءكيد كرد. وقتى آن بزرگوار آمد مدتى به چهره وى نگاه كرد و او را به لات و عزى سوگند داد كه به سؤ الاتش به درستى پاسخ دهد. حضرت فرمود كه هرگز دروغ نگفته و از لات و عزى نفرت دارد. سپس راهب سؤ الاتى كرده و پاسخ شنيد و از مهر نبوت پرسيد و آن را ديد. دستى بر آن كشيد. آن گفتگو و مهر نبوت او را مطمئن كرد كه اين كودك همان پيامبر موعود است .

نامها و لقبهاى پيامبر اكرم (ص)

در قرآن كريم از پيامبر اسلام با دو نفر با دو نام محمد و احمد و چندين صفت يا لقب ياد شده است : رسول ، نبى ، خاتم النبيين ، داعى ، شاهد، سراج ، مدثر، مزمل ، بشير، نذير و مانند آنها.
نام مبارك محمد در چهار مورد از قرآن كريم آمده است ؛ نخست :

ما كانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِكُمْ وَ لكِنْ رَسُولَ اللّهِ وَ خاتَمَ النَّبِيِّينَ وَ كانَ اللّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليما⁽⁶⁹⁾
محمد پدر هيچ يك از مردان شما نيست ، ولى فرستاده خدا و خاتم پيامبران است و خدا همواره بر هر چيزى داناست .
سه مورد ديگر: سوره آل عمران ، آيه 144، سوره محمد، آيه 2 و سوره فتح ، آيه 29.

فصل سوم : از ولادت تا بعثت پيامبر اكرم (ص)

پيامبر گرامى اسلام (ص) روز دوازدهم يا هفدهم ربيع الاول سال ((عام الفيل )) در شهر مكه متولد شد. از ولادت تا بعثت آن حضرت چهل سال طول كشيد و در اين مدت وجود مبارك او براى انجام كارى بس بزرگ و تاريخ ساز آماده مى شد؛ تا اينكه در چهل سالگى آمادگى لازم را براى دريافت وحى الهى به دست آورد و به عنوان آخرين حلقه از سلسله پيامبران (خاتم النبيين ) معرفى شد.
در اين برهه حوادث بسيارى رخ داده كه در كتب سيره به تفصيل آمده است و ما در اينجا تنها به حوادث و موضوعاتى مى پردازيم كه در قرآن كريم به آنها اشاره شده است و با استفاده از كتابهاى تاريخى به شرح آنها مى پردازيم .

ایران معاصر یعنی چه دوره‌ای؟

 نویسنده: نجف لک‌زایی

 
درباره اینکه تاریخ معاصر ایران از چه دوره‌ای آغاز می‌گردد، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده است. اصولاً تاریخ معاصر هر کشور از زمانی آغاز می‌گردد که بنیاد تحولات اساسی آن، در آن سال‌ها گذاشته شده باشد؛ بنابراین کسانی که از تاریخ معاصر ایران سخن گفته‌اند، هر کدام دوره‌ی زمانی خاصی را نقطه عطف تحولات ایران برشمرده‌اند که می‌توان آنها را در سه گروه ذیل دسته‌بندی کرد:
1. گروهی آغاز تاریخ معاصر ایران را از زمان شروع دوره‌ی صفویه دانسته‌اند؛ مثلاً جان فوران (1) به تحلیل تاریخ معاصر ایران از ابتدای صفویه پرداخته است. در میان مورخان ایرانی، آثار رسول جعفریان از این ویژگی‌ برخوردار است؛

تقسیم بندی ادیان از نظر نژادی

۱- ادیان سامی ( ابراهیمی )
۲- ادیان غیر سامی ( آریایی )
۳- ادیان خاور دور

ادیان سامی : سامی به معنای بلند مرتبه میباشد . این ادیان از سلاله حضرت ابراهیم بوده و ادیانی هستند که از جانب خدای یگانه فرستاده شده اند .مهمترین خصوصیت آنها توحید و یکتا پرستی است مانند یهودیت – مسیحیت واسلام

 ادیان غیر سامی : این ادیان در ایران ظهور کرده اند و به همین جهت به نام آریایی معروف شده اند این آیین ها پیامبران ایرانی مانند زرتشت ، مانی ، مزدک و … داشته اند ادیان روم و یونان قدیم نیز از ادیان غیر سامی محسوب میشوند .

ادیان خاوردور : ادیانی که ظهورشان در آسیای شرقی بوده و در میان نژاد خاوردور وجود دارد مانند آیین های کنفوسیوس ، تائوئیسم و شینتو

تقسم بندی ادیان از منظر تاریخی و وضعیت فکری بشر 

۱– ادیان ابتدایی
۲- ادیان قدیمی
۳- ادیان پیشرفته

 ادیان ابتدایی : اولین عقاید دینی بشر با غریزه فطری و نگاه خرافی انسان به ماورا و حوادث طبیعی به وجود آمد.ادیان ابتدایی امروزه هم در نقاط مختلف دنیا در قبایل دور افتاده دیده میشود .

عناصر مشترک ادیان ابتدایی عبارتند از :

۱- توتم : نماد و نشانه ای که مردم قبیله را حمایت و محافظت میکند و دارای جایگاه و احترام ویژه است ( مانند نماد شیر در آفریقا )
۲- آنیمیسم ( جان پرستی ) : اعتقاد به وجود روح و جان در تمام مظاهر طبیعت و پرستش آنها . ( مانند پرستش ستارگان )
۳-فیتیش : به معنای جادو ، احترام به یک شی مادی که نیروی جادویی دارد و داشتن آن باعث سعادت است ( مانند سنگهای قیمتی )
۴- نیاکان پرستی :احترام و انجام اعمال ویژه برای پرستش روح مردگان برای جلوگیری از بازگشت اموات ( در قبایل ژاپنی مرسوم است )
۵-تابو : عبارت بود از محرمات و مقرراتی که هر قبیله برای خود وضع میکرد ( اعم از مقررات معاش ، ازدواج و تغذیه و…)

ادیان قدیمی : آیین های منقرض شده در خاورمیانه و مصر باستان از آن نمونه هستند .در این ادیان اعتقاد به خدایان متعدد وجود دارد به همین دلیل به دوران اساطیر ( خدایان ) معروف است . خدایان متعدد مانند شیوا و آناهیتا و .. نمونه هایی از خدایان ادیان قدیمی هستند .

ادیان پیشرفته و مترقی : ادیانی که خداوند یکتا را پرستش میکنند مانند یهودیت ، مسیحیت و اسلام

انبیاء معلمین بشر - استاد سیدمرتضی خاتمی خوانساری

خوف و ترس پیامبران به چه معنا است؟

سخنرانی استاد رائفی پور در باره ی عکس های پیامبران و امامان

و در حديث معتبر ديگر از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه: حق تعالى پيغمبرى از عرب نفرستاده است مگر پنج نفر: هود و صالح و اسماعيل و شعيب و محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلم كه خاتم پيغمبران است (1).

مترجم گويد كه: مراد از اين حديث آن باشد كه از قبيلۀ عرب بوده باشد، و اين حديث و حديث شامى دلالت مى كند بر اينكه حضرت اسماعيل عرب باشد، و حديث ابو ذر ظاهرش غير اين بود. و ممكن است كه مراد از اين دو حديث اين بوده باشد كه خود به لغت عربى سخن مى گفته و از قبيلۀ عرب بوده باشد، يا آنكه آنها بغير عربى سخن نمى گفته باشند و حضرت اسماعيل بغير لغت عرب نيز سخن مى گفته باشد، و همين روايت را از همين راوى در بعضى از كتب روايت كرده اند مثل روايت ابو ذر كه اسماعيل در آن داخل نيست.

عدد انبيا و اصناف ايشان

به اسانيد معتبره از حضرت امام رضا و حضرت امام زين العابدين عليهما السّلام منقول است كه رسول خدا فرمود كه: حق تعالى صد و بيست و چهار هزار پيغمبر خلق كرده است كه من از همه گرامى ترم نزد خدا و فخر نمى كنم، و خلق كرده روح صد و بيست و چهار هزار وصى كه على نزد خدا از همه بهتر و گرامى تر است (1).

1- . خصال 641؛ امالى شيخ صدوق 196.

علّت بعثت پيغمبران و معجزات ايشان است

به سند معتبر منقول است كه: مردى از ملاحده به خدمت امام جعفر صادق عليه السّلام آمد و سؤالى چند كرد و به شرف اسلام مشرّف شد، كه از جمله سؤالهاى او اين بود كه: به چه دليل اثبات مى نمائى بعثت انبيا و رسل را؟

فرمود كه: ما چون اثبات كرديم به برهان كه ما را خالقى و صانعى هست كه بلندتر است از ما و از جميع آفريده ها، و او منزّه است از آنكه خلق او را توانند ديد، يا او را لمس توانند كرد، يا بر او گفتگو توانند كرد، و دانستيم كه او صانع حكيم است و هر چه حكمت و مصلحت بندگان در آن است از او صادر مى گردد؛ پس ثابت شد كه بايد سفيران و رسولان از او در ميان خلق باشند كه كلام او را به بندگان او برسانند، و ايشان را دلالت نمايند بر آنچه مصلحت و منفعت ايشان در آن است، و بقاء ايشان به آن است، و ترك آن موجب فناى ايشان است. پس ثابت شد كه بايد امر كنندگان او رسانند و ايشان پيغمبرانند و برگزيده هاى او از ميان خلق او كه حكيمان و دانايانند، و حق تعالى ايشان را به علم و حكمت تأديب نموده است و ايشان را مبعوث به حكمت گردانيده است كه با ساير مردم شريك نيستند در احوال و صفات ايشان، هر چند به ايشان در خلقت و تركيب ايشان شبيه و شريكند، و مؤيّدند از جانب حكيم عليم به علم و حكمت و دلايل و براهين و شواهد و معجزات كه دلالت بر صدق دعوى ايشان نمايد، از مرده زنده كردن و كور و پيس را شفا بخشيدن و امثال آنها از امورى كه ساير مردم از اتيان آن عاجزند و به اين علّت اين معنى مسمّى و جارى است در هر عصر و زمان، پس هرگز زمين خدا خالى نيست از حجتى از خدا بر خلق، كه با او علم و معجزه اى باشد كه دلالت بر صدق مقال او، و پيغمبرى كه پيش از او بوده است بكند (1).

کلاس تاریخ تحلیلی اسلام - جلسه اول

خرافه ها و بدعتها

منظور از خرافات ، آداب و سنن خاصى بود كه آنها بدون دليل دينى يا عقلى بدان باور داشتند و سخت به آنها پايبند بودند و منظور از بدعتها كارهايى بود كه به عنوان حكم الهى (فرمان خداى خدايان ) انجام مى دادند؛ در حالى كه خدا به آن فرمان نداده بود و آنها برهانى بر آن نداشتند.
برخى از خرافات آنها از اين قرار است : مؤ ثر دانستن اجرام فلكى در مرگ و زندگى ، مراجعه به كاهنها و جادوگرها، آويختن استخوانهاى مرده بر بيماران ، فال بد زدن از پرواز پرندگان ، افروختن آتش براى طلب باران ، دفن شتر در كنار قبر اشراف ، گره زدن دو گياه براى كشف خيانت همسر.⁽²²⁾
خرافاتى كه مردم حجاز بدان گرفتار شده بودند، انديشه آنان را اسير اوهام و پندارهاى باطل كرده و تعهدهايى كه از ناحيه بدعتها براى خود ساخته بود، همچون بار سنگينى بر دوش آنان بود. گويا خود را با زنجيرهايى بسته و زندانى آنها شده بودند. قرآن كريم در پى بيان هدفهاى رسالت پيامبر (ص) مى فرمايد:

فصل اول: مورخ و واقعیات او

این بخش از نوشته های «کار» یکی از مهم ترین سطوح فلسفه انتقادی تاریخ است و نگاه ویژه ای به سازوکار پیدایش علم تاریخ دارد. «کار» سخن خویش را با نقل قول از دو مورخ انگلیسی دانشگاه کمبریج آغاز می کند. یکی «لرد آکتون J.E.D Acton» که نگاه خود را به تاریخ، بر اساس عقیده مثبت و اعتماد به نفس سال های آخر دوران ویکتوریا بیان می کرد و دیگری «سر جورج کلارگ» که نگاه آشفته و سردرگمی حاکم بر محافل تاریخ را تحت تأثیر شرایط نیمه قرن بیستم بیان می کند. لرد اکنون تحت تأثیر رونق و ثبات عصر ویکتوریا از امکان نوشتن نوعی تاریخ نمایی سخن گفته بود (تاریخ چیست؟ ص 31).

اعتقاد وی به نوعی «موجبیت determinism» و اختلاف نظر مورخین بزرگی همچون «هیوتره ور-روپرو Roper-H.R.Trevor» و «آیزایا برلین» با «کار» در این خصوص نیز با گرایش های مارکسیستی وی بی ارتباط نیست. این ها معتقد بودند که تفسیر خاص «اچ. کار» از تاریخ به معنای دفاع از مرام پیروز است و «کار» یک نسبی گرای تمام عیار است که به اراده فردی و بحث مهم اختیار توجهی ندارد. این در حالی بود که «کار» عقیده داشت هر کس محصول جامعه خویش است و اعمالش مشروط به شرایط جامعه است. وی معتقد بود که اشخاص از محیط اجتماعی شان حاصل می شوند و خوبی و بدی آنها محصول محیط است.

تاریخ چیست؟

درباره نویسنده

«ادوارد هالت کار»(ای. اچ. کار) از جمله محققین بزرگ انگلیسی است که با نوشتن کتاب «تاریخ چیست؟ what is history» سرو صدای زیادی در محافل علمی این مملکت به وجود آورد و با بینش انتقادی نسبت به علم تاریخ، دیدگاه های بسیاری را به چالش کشید. «کار» در سال 1892 م. متولد شد و در رشته تاریخ و ادبیات کلاسیک، در دانشگاه کمبریج، تحصیل کرد. «کار» نویسنده ای پرکار بود.